Hoe voorkom je Volkswagen-gedrag?
april 2019
Het werd overal breed uitgemeten in het nieuws: uit onderzoek van het Amerikaanse Environment Protection Agency bleek dat er geknoeid was met Volkswagen auto's. Als de uitstoot werd gemeten op een rollerbank, herkende de software dat er sprake was van een test en ging minder uitstoten. Toegegeven, een verdomd fraai staaltje software, waar ze bij Microsoft jaloers op zouden zijn.
Maar erover nadenkend is er dus iemand, of sterker nog een heel team, binnen Volkswagen geweest dat willens en wetens deze software ontwikkelde en gebruikte. Een geval van uiterst onethisch gedrag, waarvan iemand zich af kan vragen hoe het in een bedrijf terecht komt. Vergelijkbaar met het risicovolle gedrag bij banken aan de vooravond van onze crisis en de omkoopschandalen bij voetbalgigant FIFA. Hoe kan het in hemelsnaam zover komen? Waarom trekt niemand in zulke gevallen eerder aan de bel?
Toch zal in iedere organisatie sprake zijn van onethisch gedrag. Misschien niet op het niveau-Volkswagen, maar kleiner. De schoonmaakster geen blik waardig gunnen, berichten van een collega compleet negeren, zonder opgaaf van reden te laat komen op afspraken, dat soort dingen. Hoe ban je dat uit je organisatie?
Bedrijven verzinnen de gekste dingen om gedrag te controleren. We stellen functieomschrijvingen op, leggen procedures vast, definiëren kernwaarden, belonen goed gedrag, etc. Maar Plato zei al: goede mensen hebben geen wetten nodig om zich te gedragen, terwijl slechte mensen wel een manier om de wetten heen vinden. Hoe gedetailleerd de regels ook zijn, hoe streng de controles ook zijn: als een heleboel slimme mensen slechte intenties hebben is er altijd wel een weg omheen te vinden. Al is de waarheid nog zo snel, een goede leugen achterhaalt hem wel. Vraag dat maar aan Lance Armstrong.
Als regels opstellen niet werkt, wat werkt dan wel? Het antwoord: sociale controle. Elkaar aanspreken op slecht gedrag, elkaar corrigeren als iemand verkeerde beslissingen neemt. Klinkt misschien voor de hand liggend, maar in grote organisaties kan deze sociale controle verdwijnen. Je kent lang niet iedereen en weet niet waar de ander mee bezig is. En je bent verantwoordelijk voor je eigen budget of KPI en dat een ander slecht gedrag vertoont zal jou een zorg zijn.
Als organisaties onethisch gedrag willen voorkomen, zullen ze sociale controle moeten stimuleren. Denk aan het implementeren van communicatieplatforms om beter van elkaar op de hoogte te zijn, denk aan het invoeren van kleine zelfsturende teams of denk aan trainingen om beter feedback te geven. Weg met die anonimiteit!